Chemoembolizacja (ang. transarterial chemoembolization – TACE) jest mało inwazyjną metodą leczenia nowotworów wątroby u chorych, którzy nie kwalifikują się do leczenia chirurgicznego lub tzw. termoablacji. Zabieg TACE polega na wprowadzeniu cewnika do tętnic zaopatrujących nowotwór i podaniu przez jego światło chemioterapeutyku wraz z materiałem embolizacyjnym. Dostarczenie leku bezpośrednio do guza pozwala na zastosowanie cytostatyku w większym stężeniu i uniknięcie efektów ubocznych, które występują przy podaniu dożylnym. Dzięki jednoczesnej embolizacji (zamknięciu) gałęzi tętnicy wątrobowej zatrzymany zostaje napływ krwi tętniczej, co prowadzi do niedokrwienia i martwicy komórek guza.
Zabieg chemoembolizacji jest jedną z najczęściej wykorzystywanych metod leczenia raka wątrobowo-komórkowego na świecie. W stadium pośredniego zaawansowania (tzw. stadium B klasyfikacji BCLC) zastosowanie TACE jest rekomendowanym leczeniem pierwszej linii. U właściwie dobranych chorych i selektywnym wyborze naczyń wewnątrzwątrobowych
do podania leków można uzyskać znaczące wydłużenie przeżycia całkowitego z medianą przekraczającą 40 miesięcy. Zabieg TACE może być wykorzystany także w leczeniu chorych
na raka wątrobowo-komórkowego w stadium wczesnym, u których nie ma możliwości leczenia metodami radykalnymi. Dodatkowo u chorych oczekujących na transplantacje wątroby chemoembolizację można zastosować w ramach postępowania tzw. „pomostowego” w celu zminiejszenia ryzyka progresji przed przeszczepieniem.
Kwalifikacja do leczenia nowotworów wątroby odbywa się w zespołach wielospecjalistycznych. Chorzy omawiani są na konsyliach, gdzie podejmowane decyzje terapeutyczne uwzględniają stan ogólny pacjentów, zaawansowanie nowotworu oraz wydolność wątroby. W taki sposób wybór metody leczenia dostosowywany jest w sposób zindywidualizowany dla poszczególnych chorych.
Kluczowym elementem kwalifikacyjnym do zabiegu jest wcześniejsza dokładna diagnostyka obrazowa. Wykorzystywane jest w tym przypadku badanie rezonansu magnetycznego i/lub tomografii komputerowej. W przypadku chorych z rakiem wątrobowo-komórkowym oba badania powinny być wykonane w co najmniej trzech fazach
z użyciem środka kontrastowego (tzw. fazy tętnicza, wrotna i opóźniona). Dokladna ocena obrazowa skraca czas trwania zabiegu TACE, zwiększa jego skuteczność oraz bezpieczeństwo. Najlepszymi kandydatami do leczenia chemoembolizacją są chorzy w pośrednim stadium zaawansowania (stadium B klasyfikacji BCLC), z zachowaną dobrą wydolnością wątroby,
bez zajęcia naczyń wewnątrzwątrobowych oraz bez rozsiewu pozawątrobowego.
Jakie nowotwory są leczone metodą chemoembolizacji?
Zastosowanie zabiegu chemoembolizacji wykorzystywane jest w leczeniu przede wszystkim chorych z nieresekcyjnym rakiem wątrobowo-komórkowym (HCC). Dodatkowo wykonanie zabiegu może być rozważane u części chorych z rakiem przewodów żółciowych oraz
z przerzutami nowotworów pochodzących z: jelita grubego, sutka, gałki ocznej oraz guzów neuroendokrynnych i mięsaków.
Jak przebiega zabieg?
Zabiegi wykonywane są w znieczuleniu miejscowym. Pacjent pozostaje świadomy i w kontakcie z zespołem lekarskim przeprowadzającym zabieg. Najczęściej tętnicą dostępową jest tętnica udowa wspólna lub tętnica promieni[i]owa. Po miejscowym znieczuleniu w świetle tętnicy umieszczana jest kaniula naczyniowa, przez którą wprowadzane są cewniki i prowadniki umożliwiające dostęp do tętnic zaopatrujących guz. Po zacewnikowaniu odpowiednich gałęzi tętniczych podawana jest chemioterapia oraz materiał embolizacyjny. Najczęściej stosowanym lekiem jest doksorubicyna, rzadziej irinotecan, epirubicyna, mitomycyna C.
Czas trwania wynosi od kilkunastu minut do ok. 1-2 godzin w zależności od stopnia skomplikowania. Po zabiegu chory powinien pozostać w pozycji leżącej min 6 godzin.
Miejsce zabiegu uciskane jest do czasu ustąpienia krwawienia. Hospitalizacja trwa 1-2 dni.
Jakie są rodzaje zabiegu chemoembolizacji?
- chemoembolizacja konwencjonalna (ang. convencional transarterial chemoembolization, cTACE) - lek zawieszony jest w kroplach oleistego Lipidolu,
a po jego podaniu wykonuje się zamknięcie tętnic z użyciem materiału emolizacyjnego (np. spongostan).
- chemoemboizacja cząsteczkami nasączonymi doksorubicyną (ang. drug eluting beads TACE, DEB-TACE) – lek uwalniany jest z cząsteczek, które są nim nasączone i dodatkowo działają jak materiał embolizacyjny.
Czy istnieją p/wskazania do wykonania zabiegu?
Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do zabiegu TACE są: zdekompensowana niewydolność wątroby, ciężka niewydolność nerek, duży guz obejmujący oba płaty wątroby, znaczne upośledzenie przepływu w żyle wrotnej (niedrożność pnia lub gałęzi płatowych żyły wrotnej) oraz techniczne przeciwwskazania do TACE.
Względnymi przeciwwskazaniami są natomiast: duża masa guza (> 10 cm), zastój w drogach żółciowych/niewydolność brodawki dwunastnicy z powodu leczenia endoskopowego lub chirurgicznego, wysokie ryzyko krwawienia z żylaków przełyku w nadciśnieniu wrotnym, niedrożność gałęzi segmentalnej żyły wrotnej.
Czy chemoembolizacja wątroby wiąże się z ryzykiem powikłań?
Chemoembolizacja wątroby jest procedurą bezpieczną, jednak część chorych może obserwować efekty uboczne leczenia. Najczęściej występującymi powikłaniami po TACE są: gorączka, wzrost aktywności enzymów wątrobowych, ból brzucha, zmęczenie, nudności i wymioty. Ból brzucha lub nudności i wymioty najczęściej ustępują po kilku godzinach. Poważne powikłania — ostra niewydolność wątroby (1%), ropień wątroby (0,9%) lub ostra niewydolność nerek (0,6%) — występują rzadko. Częstość zgonów spowodowana TACE szacowana jest na 0,6% (głównie w wyniku dekompensacji niewydolności wątroby).
Jakie badania wymagane są do kwalifikacji do leczenia chemoembolizacją?
- badania obrazowe wymagane do oceny stopnia zaawansowania choroby
- rezonans magnetyczny z kontrastem lub tomografia komputerowa z kontrastem
- badania laboratoryjne
- morfologia z rozmazem, układ krzepnięcia - INR, APTTT, albuminy, Alat, Aspat, bilirubina całkowita, ALP, kreatynina, mocznik, jonogram, badanie ogólne moczu
Celem diagnostyki jest
- radiologiczne lub histopatologiczne potwierdzenie rozpoznania
- określenie stopnia zaawansowania raka wątrobowo-komórkowego ze szczególnym uwzględnieniem:
- ilości i wielkości guzów
- obecności zmian pozawątrobowych
- obecności nacieku naczyń wewnątrzwątrobowych
- ocena funkcji wątroby
- kwalifkacja do grupy rokownicznej wg klasyfikacji BCLC (kategoria Barcelona Centre Liver Cancer)
- ocena resekcyjności guza
- ocena kryteriów kwalifikacyjnych do ew. transplantacji wątroby
- ocena możliwości wykonania zabiegu ablacji lub chemoembolizacji (TACE)
Jak odbywa się kwalifikacja do leczenia w Świętokrzyskim Centrum Onkologii:
Konsultację pod kątem kwalifikacji do zabiegu chemoembolizacji odbywają się w Poradni Chemioterapii Świętokrzyskiego Centrum Onkologii – dr n med. Robert Dziura
tel. do rejestracji +48 41 3674815
Zgłoszenie na konsultację można przesłać mailowo:
chemoembolizacja@onkol.kielce.pl (wymagane jest wynik badania TK lub MR oraz wyniki badań laboratoryjnych jw.)
Przy pozytywnej kwalifikacji onkologicznej do wykonania zabiegu wewnątrznaczyniowego, chorzy kierowani są na konsylium wielospecjalistyczne oraz na konsultację zespołu radiologii zabiegowej.
Lekarze wchodzący w skład multidyscyplinarnych zespołów zajmujących się leczeniem nowotworów wątroby:
Specjaliści radiologii i diagnostyki obrazowej:
dr Tomasz Dróżdż; dr Dawid Dopierała; dr Michał Czaja; dr Damian Kopycki
Specjaliści radiologii zabiegowej:
dr n med. Rafał Kidziński; dr hab. n med. Krzysztof Pyra
Specjaliści chirurgii ogólnej i onkologicznej:
dr n med. Jarosław Matykiewicz; dr n med. Monika Olszewska
Specjaliści onkologii klinicznej:
Dr n med. Jolanta Smok- Kalwat; Dr Monika Janicka- Kulińska; dr n med Robert Dziura
Specjaliści radioterapii onkologicznej:
Dr Renata Borycka; dr Monika Piątkowska, dr Rafał Stando